Μέρος Πρώτο
H
IEΡΑ ΕΞΕΤΑΣΗ
TΟY
ΓΡΗΓΟΡΙΟY
Ε΄
Λογοκρισία, κάψιμο βιβλίων, αφορισμοί και
διώξεις διαφωτιστών λίγο πριν την
Επανάσταση
Eξειδικευμένη στα θέματα
της παραγωγής και της διακίνησης του βιβλίου η νέα σκληρή έναντι των
διαφωτιστών πολιτική του Πατριαρχείου κατά τους προεπαναστατικούς χρόνους
εκφράστηκε με ένα μεγαλεπήβολο σχέδιο και με συγκεκριμένα μέτρα, που
εφαρμόστηκαν. Το σχέδιο διατυπώθηκε στην «Απανταχούσα», που δημοσιεύτηκε το
καλοκαίρι του 1820, για να εξαγγείλει την ανακαίνιση -δήθεν- του Πατριαρχικού
Τυπογραφείου, αλλά στην πραγματικότητα στόχευε κάθε νέα έκδοση να γίνεται εκεί,
ώστε να ελέγχεται πλήρως η πνευματική κίνηση. Τα μέτρα μορφοποιήθηκαν με την
επιβολή λογοκρισίας στα βιβλία που κυκλοφορούσαν στην Κωνσταντινούπολη, με
δημόσιο κάψιμο ορισμένων από αυτά, αλλά και με αφορισμούς και διώξεις των
διαφωτιστών.
«Η κλεις της τυπογραφίας ευρίσκεται εν
χερσί βασιλέως»
Η σκλήρυνση της
πολιτικής της Εκκλησίας απέναντι στους διαφωτιστές είχε αποτυπωθεί με
χαρακτηριστικό τρόπο στην πατριαρχική εγκύκλιο του Μαρτίου 1819, η οποία
αντιτίθετο στη διδασκαλία των Επιστημών, στα Μαθηματικά και στη συνήθεια να
βαπτίζονται τα παιδιά με αρχαιοελληνικά ονόματα. Το κείμενο αυτό, ένα από τα
πρώτα που υπέγραψε ο Γρηγόριος Ε΄ στην τρίτη πατριαρχία του, παρέσχε το
θεωρητικό πλαίσιο και αποτέλεσε το σημείο εκκίνησης για τις ενέργειες, που
οργανώθηκαν εναντίον των νεωτεριστών τα επόμενα έως την Επανάσταση χρόνια.
Το εξώφυλλο της «Απανταχούσας», η
οποία αποσκοπούσε στον έλεγχο της πνευματικής προεπαναστατικής ζωής από το
Πατριαρχείο· εκδόθηκε μερικούς μόλις μήνες πριν την Επανάσταση. Ονομάστηκε
έτσι, γιατί στον τίτλο της γραφόταν: «Τοις απανταχού ευρισκομένοις...».
Η
«Απανταχούσα», που κυκλοφόρησε με μορφή φυλλαδίου, ήταν ένα φαινομενικά
αντιφατικό κείμενο. Αποτελούσε την έκφραση της νέας αντίληψης, που διαμορφώθηκε
στους εκκλησιαστικούς κύκλους αναφορικά με τα θέματα της παιδείας: προσαρμογή
στις νέες πραγματικότητες και αυστηρός έλεγχός τους. Έδειχνε να ενσωματώνει,
στο επίπεδο της ονοματολογίας τουλάχιστον, στοιχεία της ιδεολογίας του
Διαφωτισμού και από την άποψη αυτή έδινε την εντύπωση, ότι δεν εναρμονιζόταν σε
όλα τα σημεία με το αυστηρό πλαίσιο που καθόριζε η Εγκύκλιος του 1819.
(συνεχίζεται...)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου