Βυζαντινή Ιερά Εξέταση
Μέρος Δεύτερο
Κωνσταντίνος
– Θεοδόσιος
Η
άτυπη Βυζαντινή «Ιερά Εξέταση» αρχίζει με τον χριστιανό αυτοκράτορα
Μέγα
Κωνσταντίνο (+274-337), ο οποίος όχι μόνον απλώς νομιμοποίησε τον
Χριστιανισμό,
αλλά του παρέδωσε όλη την αυτοκρατορία εν λευκώ. «Δεν
χάθηκε
ούτε στιγμή» λέγει ο Gibbon, «για να αποκλειστούν οι ιερείς και
οι
κήρυκες των ξεχωριστών συνάξεων από κάθε μερίδιο αμοιβών και
απαλλαγών
τις οποίες ο αυτοκράτωρ Κωνσταντίνος είχε τόσο απλόχερα
απονείμει
στους κληρικούς της ορθοδόξου εκκλησίας. Αλλά καθώς οι
αιρετικοί
ακόμα υπήρχαν, κάτω από το σύννεφο της βασιλικής δυσμένειας, η
κατάκτηση
της Ανατολής ακολουθήθηκε αμέσως από ένα διάταγμα το οποίο
ανακοίνωνε
την ολοκληρωτική καταστροφή τους.». (Η αναγραφή αυτή είναι
από
το βιβλίο του Ευσεβίου Η Ζωή του Κωνσταντίνου, τόμος 3, κεφάλαια
63-66.).
Υπό
τον Κωνσταντίνο και τους υιούς του εξεδόθησαν διαταγές εναντίον των
Δονατιστών,
οι οποίοι υπέστησαν τις πιο σκληρές τιμωρίες μέχρις ότου
εσφάγησαν
από τον Ιερό Αυγουστίνο στη Βόρειο Αφρική. Η άτυπη αυτή «Ιερά
Εξέταση»
συνεχίστηκε με τον Μέγα σφαγέα της Θεσσαλονίκης Θεοδόσιο τον
1ον,
(+347-395). Το έτος +382 εκδίδεται διάταγμα από τον Θεοδόσιο, όλοι
οι
αιρετικοί και ειδικά οι Μανιχαίοι να ανιχνεύονται και να τιμωρούνται.
Ήδη
απ’ αυτόν τον καιρό οι όροι «ιερά εξέτασις» και «ιεροεξεταστής»
χρησιμοποιούνται
γενικώς. Το +385, ο Πρισκιλλιανός, ο Γνωστικός και
Μανιχαίος,
καταδικάστηκε από τον Μάξιμο στην πόλη Treves, και θανατώθηκε
με
χρήση βασανιστηρίων μαζί με έξι μαθητές του. Ένας νόμος του Ονωρίου,
υιού
του Θεοδοσίου, το έτος +398, εκφόβισε τους καθοδηγητές ορισμένων
αιρέσεων,
και ιδιαιτέρως τους ιερείς των Μοντανιστών και των Ευνομιανών,
με
εξορίες και θανατώσεις εάν αυτοί επέμεναν να συγκεντρώνουν κόσμο
διαδίδοντας
τις αιρετικές τους απόψεις. Τα διατάγματα για την εκρίζωση
των
παραδοσιακών θρησκειών της υπαίθρου ήταν έτι περισσότερο αυστηρότερα.
Η
εποχή του Ιερωνύμου και Αυγουστίνου
Έχοντας
δημιουργηθεί κατά τον τέταρτο αιώνα, η άτυπη Ιερά Εξέταση
βρισκόταν
σε πλήρη ακμή τον πέμπτο αιώνα τόσο στη Δύση όσο και στην
Ανατολή.
Μιλάμε δηλαδή για τον καιρό του Ιερωνύμου (+342-420) και του
Αυγουστίνου
(+354-540), των δύο μεγάλων καθολικών ορθοδόξων
εκκλησιαστικών
πατέρων, οι οποίοι έπαιξαν πρωταρχικό ρόλο στον καθορισμό
του
ορθοδόξου δόγματος και γνώριζαν καλά τα έργα και τη θεωρία των
προκατόχων
τους μεγάλων Πατέρων της Εκκλησίας. Αυτά καταδεικνύονται
επαρκώς
από τις Επιστολές και τα έργα των ιδίων. Ο Ιερώνυμος, όπως και ο
Πάπας
Λέων ο Μέγας αργότερα, ήταν υπέρ της θανατικής ποινής. Ας ρίξουμε
μια
ματιά στις θεολογικές διδαχές και θέσεις του Ιερωνύμου: «Μπορούμε να
ρωτήσουμε»
μας λέει «πώς γίνεται ο Θεός να είναι αγαθός, ο οποίος έδωσε
τον
νόμο και τους προφήτες, όταν βλέπει τη ζωή των διεφθαρμένων να
ευδοκιμεί,
και αυτοί να μην υφίστανται τίποτα απ’ αυτόν, σύμφωνα με την
τιμωρία
που τους αρμόζει. Έχουν πραγματικά πολλαπλασιαστεί, όλοι αυτοί
που
έχουν αποχωριστεί -αυτοί που με λυσσαλέα σαγόνια γαβγίζουν κατά του
δημιουργού
των- και οι οποίοι με υβριστική γλώσσα τον μέμφονται με
βλάσφημους
λόγους. Αυτοί έχουν αφθονήσει -αυτοί έχουν φυτρώσει, και
έχουν
επεκτείνει ρίζες. Έχουν γεννήσει γιους, και έχουν προσφέρει
καρπούς.
Τι καρπούς έχει προσφέρει ο Μαρκίων, με το να δημιουργήσει
υιούς
της απιστίας; Τι ο Βασιλίδης; Τι ο Βαλεντίνος; Όσον αφορά αυτούς,
πραγματικά,
έχει προφητευτεί, λέγοντας: “Έχουν γεννήσει γιους, και
έφεραν
καρπό. Βρίσκεσαι κοντά στο στόμα τους, αλλά μακριά από την καρδιά
τους.”.
Επικαλούνται τον Ιησού? αλλά δεν τον έχουν, και ούτε τον
ομολογούν
ως Χριστό. “Και συ, Κύριε, με έχεις γνωρίσει, και με έχεις
δοκιμάσει
ενώπιον σου. Αγίασε τους όταν έλθει η ημέρα της σφαγής
τους”.».
Εδώ ο Ιερώνυμος βασίζεται στο χωρίο του Ιερεμία: 12: 1-3:
«Δίκαιος
εί, Κύριε, ότι απολογήσομαι πρός σε, πλήν κρίματα λαλήσω πρός
σε
τι ότι οδός ασεβών ευοδούται, ευθήνησαν πάντες οι αθετούντες
αθετήματα;
εφύτευσας αυτούς καί ερριζώθησαν? ετεκνοποιήσαντο καί
εποίησαν
καρπόν? εγγύς εί σύ τού στόματος αυτών καί πόρρω από τών νεφρών
αυτών.
και συ, Κύριε, γινώσκεις με, δεδοκίμακας την καρδίαν μου εναντίον
σου?
άγνισον αυτούς εις ημέραν σφαγής αυτών.» Ο Ιερώνυμος συνεχίζει
επεξηγώντας
αυτό το χωρίο. Μας λέει λοιπόν: «Κατά ποίον τρόπο θα όφειλα
να
ερμηνεύσω αυτό; Ονομάζει τα βασανιστήρια αυτών που βασανίζονται,
αγιασμό. (Tormenta sanctificatiomen vocateorum
quitorquentur.). “Αγίασε
αυτούς,”
λέει, “όταν φθάσει η ημέρα της σφαγής αυτών.”. Δηλαδή, “με το
να
τους φονεύσεις, τους αγιάζεις.”». (Id est, perhoc quod interficis
eos,
sanctifica eos.). -[Εργασίες του Ιερωνύμου, Τόμος V, 818.].
Όταν
ο Ιερώνυμος εξοργίστηκε επειδή ο Βιγιλάντιος απαγόρευσε τη λατρεία
των
λειψάνων, εξέφρασε την έκπληξή του διότι ο επίσκοπος του σκληρού
αιρετικού
δεν τον κατέστρεψε κατά σάρκα προς το συμφέρον της ψυχής? και
ισχυριζόταν
ότι ευσέβεια και ζήλος για τον Θεό δεν μπορεί να είναι
ασπλαχνία.
Η σκληρότητα, πράγματι, ισχυρίζεται, σ’ έναν άλλο χώρο, είναι
το
πιο γνήσιο ευεργέτημα, διότι προσωρινή τιμωρία μπορεί να αποτρέψει
αιωνία
καταδίκη (στο πυρ το εξώτερο). -[Επιστολή 109, ad Rip. Comment.
in
Naum, 1, 9.]. ..........
(συνεχίζεται...)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου